JETA E KËPUTUR NË MES[1]
Kur ulem të pushoj, i lëshoj zogjtë e kujtimeve të mia nëpër viset e maleve dhe papritmas vjen hija e buzëqeshur nëpër hapësirë e Yvonit, si fëmijë, e më hedh krahun e saj, ndërsa stepem nga kujtimi e dhembja për te. Ajo më pyet ëmbël dhe lozonjare:
“Hëë!... A qenke lodhur!?... A dëshiron diçka që të pishë? Të të sjell pak qumësht të lopëve, sepse të liron nga thartina, që të është mbledhur si një grusht në lukth!... Natyra është e mirë dhe qumshti të liron prej kësaj dhembje...”. Mua, më mbetën sytë të ngrirë në portretin e saj ajror.
E kujtoj gjithmonë vajzën e vogël të Familjes Pifferinni, nga Gerra-Piano, te Ristorante Del Ponte, ku punova tërë kohën e sezonës së vitit 1980, sepse e kisha bërë atë vit garacionin e parë, pasi kisha zbritur këmbë nga Valle Verzasca, malet që lidhin Alpet zvicërane prej Interlaken. Unë kujtoja se do të dilja në Zvicrën gjermane, por dola në Gerra Piane, Ticino.
Për këtë do të flas më vonë, sepse tani nuk më lë kujtimi. Kujtimi është një erë e lehtë që të bart aty ku do ai dhe ka raste kur ngërthehesh me ankthe e pengje, sepse nuk ke patur kohë deri më tani t`i sellësh me shkrim. Shkrimi të gojon nëpër malet e dendura të shkrimeve në një dhomë pa ajër, e ti dëshiron të dalësh vetë në natyre, që të vështrosh e të pushosh i qetë...
Ndër të parët më mori në punë Augusto Pifferinni, në restorantin e tij bri rrugës, në Via Cantonale, si “ragazzo dela cucina et del buffe”, në saje të frengjishtes që flisja. Për tre muaj mësova edhe italishten, sepse askush nuk fliste ndryshe me mua. Miku im, Giorgo Masabò, që banonte me mua, bëhej pilot privat prej pilotit ushtarak, në aeroportin privat në rrethinën e Teneros. Kur ia lexova padashas një artikull në “Corierre dela Sera” më tha se e dija mirë italishten, por nuk dëshiroja vetë që ta flisja...
Kështu, mbeta mik i shtëpisë dhe e ruaja shtëpinë bashkë me qenin e Pifferinnit. Doris, Danny, por edhe Magmën e martuar që vinte shpeshherë me fëmije, i kujtoj përherë duke mbjellur pemë në kopshtin e tyre si në shtëpinë time. Augusto e priti frutin e parë ta shijoja unë, por nuk kishte telefon të më thirrte as nuk e dinte se ku ndodhem. Papritur shkova atje, sikur më dërgoi një forcë magjike, dhe e gjeta atë mollë në tryezë. E shijova mollën e parë, që ishte gëzim për të gjithë familjen e tij.
Megjithate, dy fjalë dëshiroj t’i shënoj me lot për motrën time, e cila shkoi në jetën e përjetshme, sepse nuk i gëlltiti dhembjet që na i shkaktoi padashas babai i saj mua, Yvonit e të tjerëve. Ai ishte zhdukur për tre muaj nga shtëpia e tyre, ndërsa ne e kërkonim deri në Ameriken Latine. Mirëpo, ditën që i vdiç vajza e vogël, e cila vetë kishte thënë se do të vdiste, 12 vjeçarja më e dashur e të gjithëve dhe më e shtrenjta ime motër. Atë ditë po binte shi i rrebtë. Pesë veta ishin në veturën e vogël: bonjakja, të cilës, tani, nuk ia di emrin e nënës së saj; gruaja e Augustos, në të dy ulëset përpara; ndërsa pas tyre Dany e Doris. Në mes tyre ishte Yvoni, e cila ishte grindur pak me fjalë, se do të kalonte në jetën e përjetshme. Papritmas kishte ndodhur ndeshja, vetura ishte çarë më dysh, ndërsa ishte mbytur vetëm ajo në mes! Ishte tragjedi e rëndë. Qanin të gjithë, qaja edhe unë! Qanim mbi kufomë e deri te varri pranë kishës. Askush nuk e besonte çfarë vdekje e çuditshme pa asnjë goditje në kokë. Kishte vetëm një tis buzëqeshjeje të hidhur, sikur bota për rreth saj nuk ishte zgjedhur mirë, ishte dhënë tepër pas luksit, duke e harruar kohën e lashtë. Mua, më dukej se e kisha marrë me vete, prej Morinës, kur kam qenë fëmijë, si orën (shpegoj vetë: si zanën, positivisht!) prej kullës së stërgjyshit.
Prandaj nuk kishte djalë, pos meje. Sillej më tepër si polic sesa kuzhinier. Një ditë e pa rastësisht shtyllën time me poezi në gazetën e atëhershme “Bota e Re”, dhe e shfletoi pak nga pak. Nuk e di përse ishte aq i xhindosuri me mua: si të punoja në një restorant kur qenkam një “poet i madh”, sipas tij! Të punoja në një restorant apo do të shkruaja poezi?!
Poezitë mbanin shënimet: “Ticino, Gera Piano 1980”, titullin “Fletë të shkëputura” dhe fotografinë time në ballë. Ai nuk e kuptonte përse ishin “të pamundshme” ato. Ishte një kuzhinier i mirë, por më parë kishte qenë një polic i rrebtë, ndërsa më herët ushtar italian. Atëherë kishte qenë edhe ushtarë në Gjakovë e Morinë. Mi tregoi dy emra të njohur prej Ponoshecit, ku i kisha dajët. I ngjante babait tim, por ishte më i gjatë.
Një ditë u sekëlldis dhe më pëzuri nga puna. Të gjithë ishim në stres, për drekë. Nuk më dha leje as për të ngrënë. Kur u krye dreka, Yvoni e kërkoj pjatën e vëllait të saj. Edhe ajo ishte mbyllur në dhomë pa ngrënë. Ua kërkoi qetas e me dorën e zgjatur dy prindërve të saj. Çuditërisht ajo vetëm buzëqeshte. Augusto e vështroi ndërsa ajo i tha se nuk do të hante asgjë pa mua. Augusto u marros dhe ia ngjeshi një shuplakë të nxehtë në fytyrë. Yvoni, vetëm buzëqeshi, duke thënë: “Ti e di Gusto se nuk do të ha as edhe një grimcë, përdesisa vëllai i im rri në dhomë, pa ngrënë. Unë tërë kohën e lirë e kaloi me te, duke lozur e duke biseduar... Kështu... Ma jep pjatën ti vetë, se nuk shkoi pa këtë pjatë! Brahimi, është sikur djali i juaj. Ai, nuk ka faj”.
Ajo vazhdonte të mbante të shtrirë dorën, ndërsa nëna e shikonte, pa fjalë. Dikur ajo foli: “Hë, pra, e kuptove Gusto! Jepja pjatën e Brahimit, sepse vazja e jonë ka të drejtë! Ai nuk ka asnjë faj!...”
Augusto përplasi tengjeret, zhveshi përparësen e kuzhinierit dhe doli jashtë restorantit. Nëna mbushi pjatën për mua, duke e përgëdhelur vajzën e vogël. Dany pyeste se ç`u bë ashtu me Guston e ku shkoi ai. Nëna i tha të mos merzitej për të, sepse kishte një nervozë të tmerrshme, që do t`i kalojë shpejtë.
Yvoni mori me gëzim pjatën dhe u ngjit në kat. Trokiti tri herë lehtas në derën. “Jam motra e vogël, Yvoni” - tha ajo. Hapa derën, duke shikuar gjatë, me tabakun drejtë mjekrës sime. “Për mua është kjo?! Pyete shefin, të lutem! Ai më tha se sot nuk do të ha, se nuk do te ma japë rrogën?!”
Ajo la tabakun mbi tryezë dhe vështroi gazetën me poezitë e mia në fletore. Pastaj më tha: “Mami të përshëndet! Derisa të hash kafshoren e fundit, unë do të qëndroj këtu, ku ke fjetur ti”. Faqen e kishte të skuqur. Kafshorja më mbeti në dorë. Ajo e kuptoi shqetësimin tim: “Dany ishte nervoz nga shërbimi. E nguca pa dashje dhe desh i theu pjatat. Ma flaku një shublakë. Bëra një përvojë të hidhur... Ha, ti, ha... Unë po të pres”. Ajo prap buzëqeshi. Pas pak çastesh fillova drekën.
Tani sa herë futem vetëm në dhomë, më duket se e shoh, po me atë buzëqeshje, që pastaj zhduket. Fotografinë e saj e kam vënë në krye të albumit tim. Askush nuk më ka pyetur se kush është ajo vajzë. Ajo ishte njëra nga “Tri Moirat” (Tri motrat, tri orët) që më kanë përkundur si fëmijë. Askush nuk e di këtë, sepse nëna nuk kishte kohë të më përkundte.
Vdekja e saj erdhi papritur, edhe pse e kishte paralajmëruar. U varros në varret pranë kishës. Aty erdhi edhe babai i saj. Prej atëherë nuk kam vizituar Ristorantin Del Ponte. Edhe Donatella, që e quanim shkurtimisht Dany, iku në Francë.
Ai fëmijë me flatra engjulli, edhe pse një familjeje e një populli tjetër, ishte motra ime e veçantë! Jeta e saj që këputur më dysh. Njëra pamje ishte nga jeta e përkohshme, me të hidhurën e saj, ndërsa tjetra në të përjetshmen, që askush nuk e sheh. Fotografitë e rralla të kësaj jete i lëmë përtej kujtesës sonë. Nuk e dimë se vetë jeta është një kryqëzim i energjive...
Unë, ende i pa qethur, piloti dhe miku im i atëhershëm, Gjorgo Masabó dhe qeni i Pifferinit, që e ruanim Ristorante del Ponte...
Post Scriptum:
______________
Ky tregim është pjesë e librit të tretë të tregimeve, të cilin po e përgaditi. Këtë tekst e jap sipas tregimit të botuar në revistën „Metafora“, nr. 1/2017, pasi ajo ka qenë në formën e pakorigjuar në të gjitha revistat elektronike shqipe, e ky ribotim bëhet në shenjë të librave të të ndjerit Abdyl Kadolli, ndjesë pastë, dhe orës letrare të LSHK-së, i cili ka qenë Kryeredaktor i kësaj reviste dhe babai i Dritëro Kadollit apo vëllai i Iljaz Kadoli, miq të mi…
________________________________________
________________________________________
[1] Në fakt, Kryeraktori i revistër "Metafora" të LSHK-së, duke i bërë disa shkurtime, i „ngatërron“ padashas tri gjëra: a) „orën prej kullës së stërgjyshit“, të cilët e plotësoj, sigurisht nuk e ka kuptuar çka ishte ajo, ndoshta orë e dorës, e ajo nuk ishte orë që mbahet në dorë, por zana e maleve, që më është ringjallur, p.sh. si Yvoni, për të më mbrojtur nga të rrahurat e motrave të mia, në arën poshtë temeleve të rrënuara të kullës së stërgjyshit, kur isha fëmijë; b) edhe vet kam qenë për „Kryeshëndosh“, në pamje të saj, pranë Augusto Pifferinit, dhe hiqen tre rrjeshta që e shpjegojnë këtë çështje; c) pas kësaj korigjohet me të padrejtë „prej atëherë nuk e kam vizituar restorantin „Del Ponte“, por e vërteta është se nuk kam bërë tjetër herë garancionin për punë në atë restorant, por e kam filluar punën në servis, në vitin 1981, në Ristorante e Albergo Grotto Romittagio, në Agarone, mbi kodra, lart, mbi Riazzino e Gerra Piano, te Joe Pasquetto. Të ashtuquajturat „garancione“ kanë pasur atëherë karakter sezonal. Duhet të qëndroje 4 vite nga 9 muaj, e të kishe të drejtë të kërkosh vizën vjetore ( B), pa munguar as një ditë. Kur e braktisa Ticinën, nuk e kam vizituar restorantin…