MËRGATA SHQIPTARE NË GJUHËN GJERMANE

Shpesh herë përmendet fjala „mërgatë“, që tashmë është bërë një vatër e vërtetë e ekzistencës sonë nëpër botë. Motivet e mërgi-mit (politik apo social), janë të kahershme. Mërgimtarët janë të parët që aplikojnë njërin nga principet fundamentale të Bashkësisë Europiane: qarkullimi i lirë i personave. Qarkullim mendimesh, qarkullim frymëzimesh dhe qarkullim investimesh... Përveç kapitalit ekonomik dhe mallit për atdhe, diaspora ka edhe vlera të veçanta patriotike, letrare dhe artistike.

Brahim Avdyli nuk është as poeti i parë dhe as i fundit nga mërgimtarët tanë që boton një vëllim poetik në gjuhën gjermane (Torzo e shpirtit tim/Der Torso meiner Seele). Autori (laureat i disa shpërblimeve letrare), ka bërë seleksionimin e poezive më të mira që ka botuar gjatë një intervali të gjatë kohor (1983-2013). Porosia e tij për të kërkuar "fjalë të mëdha" është e mirëseardhur për çdo krijues të mirëfilltë. Sipas këtij programi poetik, për fjalë të zgjedhura, për shprehje ideshë dhe mendimesh që s’i ka thënë kush tjetër më parë, autori ka siguruar një vend nderi në bibliotekën e sentimenteve letrare.

Brahim Avdyli është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës (LSHK), anëtar i Autoreve dhe Autorëve të Zvicrës (AdS), anëtar i Shoqatës së Krijuesve Shqiptarë të Zvicrës (SHKSHZ), anëtar i Kryesisë së LKSHM-së dhe i disa organizatave të tjera, i përkthyer përveç gjermanishtes edhe në disa gjuhë tjera, si anglisht, italisht dhe rumanisht. Poeti Avdyli është një qytetar i ndershëm i Europës që shkruan me përkushtim dhe boton libra që bashkojnë shqiptarët. Botimi i një vepre në një gjuhë të huaj është një dhuratë e bekuar që tejkalon kufirin e Kosovës duke e afirmuar atdheun në përmasa ndërkombëtare.

Në kuadrin e poezisë së shkëlqyeshme “Torzo e shpirtit tim”, autori parashtron pyetjen: “A mund të komunikoni gjë me njerëzit/ unë dhe koha ju gjymtojmë nga pak/ pjesët e copëtuara veç unë ua njoh.” Dhe më tej: “Sa mëkat/ ju lindi dhe ju rris të gjymta/ për ta bartur tërë jetën/ brengën e fjalës së pa-thënë”/.../ Kështu siç ju shoh/ vetëm mua më lëndoni në shpirt/ pse s’ua fala bukurinë.” Në poezinë “Ylli pikonte gjak”, poeti ndërlidhet me imagjinatën astrologjike duke u ngjitur në qiell: “Në sofrën e shekujve/ zogut/ helm i përgaditej!// Qiellit me re të trembura/ ylli pikonte gjak.” Kështu ngjet “Kur shqetësimi i detit/ përplasej idhshëm brigjeve të kohës”, kur dikush mbillte farën e dështimit, deti përkundte valët e mllefit. Pasojnë poezi tjera të shkëlqyeshme si “Brigjet e liqenit”, duke shëtitur me vetminë, apo “Sa herë kur dua të flas”: “...i zgjoj damarët e gjakut në këngë/ e zjarre në zemër i ndez/ për ata që ngrihen në hije”. Dhe ja më në fund erdha në fjalën tënde, tokë me plis të bardhë: „Sa mall kam ndier për pllugun/ hullive të dhembjes/ /po ngjitem shkallëve të gjakut/ me historinë e fjalës së kuqe/ me baladën e dashurisë së zhuritur“.

Poetët flasin për të kaluarën dhe për ëndrrat e bukura të ardhmërisë. Në pasqyrën mitike: „Njeriu është pasqyrë/ në të cilë shikohet/ jeta,/ e jeta një pasqyrë/ ku shikohet bota…“. Optimizmi dhe shpresa e zëvendësojnë pesimizimin. Pasojnë uria, nëna, bota e përgjakur dhe beteja e parë pa asnjë fitore të madhe. Pastaj vjen beteja e dytë me të gjitha ligjet e natyrës dhe dialektikën e ligjshmërisë. Në betejën e tretë: „Lulja lules, dita ditës, çasti çastit/ i përngjet“, ndërsa në një poezi tjetër të frymëzuar, pas injorimit të shqiptarëve nga injorantët e huaj që s’na njohin si një komb kreshnik, poeti buçet: „O burra,/ e çka mbeti tjetër pos për të vdekur për Liri!”

Janë klithje nga skëtera, Shqiptari dhe Sizifi, lugetërit e fjalës, dëshprimi dhe mallkimi i orakujve të shekullit  me perdet magjike të fjalës, me kurdisje dramash të dhimbshme të shekujve, me kushtrimin: "O burrani,/ mos u besoni kurrë/orakujve të rrejshëm/ krijuesve oborrtarë!” Në ”Monodramë vetmie” poetit i duket se bregu i shpresës fare nuk shihet, "...është vjeshtë, është fund,/ është dhembje...//  Oh, ç’vdekje e rëndë shtrihet mbi sipërfaqe/ e tërë mosha në ngjyra vjeshte derdhet”. Po të mos ishe ti-poezi, çdo gjë do të shkëlqente nga paturpësia, thekson autori dhe vazhdon: ”Ec pak më shpejtë biro, se ra mesnata/ dhe s’mbetet kohë për ëndërrën tënde/ më flasin shkurt/ shtyllat e dritës”... Nuk dua t`i lodhë më tepër lexuesit gjermanë me këto interpretime estetike. Po ua lë atyre të vlerësojnë librin, poetin dhe poezinë, sepse tashmë e kanë në mesin e tyre.

LITERATUR DER ALBANISCHEN EMIGRATON AUF DEUTSCH

Oft ist von der Emigration die Rede, die inzwischen zu einem echten Zentrum unseres Daseins auf dieser Welt wurde. Die Motive der Auswanderung (der politischen oder der sozialen) sind alt. Die Emigranten waren die ersten, die eines der Grundprinzipien der Europäischen Gemeinschaft anwendeten: die Personenfreizügigkeit. Zirkulation von Ge-danken, von Ideen und Investitionen … Nebst dem wirtschaftlichen Kapital und der Sehnsucht nach dem Vaterland hat die Emigration auch ihre besonderen patrioti-schen, literarischen und künstlerischen Werte.

Brahim Avdyli ist nicht der erste und nicht der letzte Dichter aus den Reihen unserer Emigranten, der einen Gedichtband in deutscher Sprache veröffentlicht (Torzo e shpirtit tim/Der Torso meiner Seele). Der Autor - Träger mehrerer Literaturpreise -  wählte die besten aus allen Gedichten aus, die er innerhalb eines langen Zeitabschnitts (1983-2013) veröffentlicht hatte. Sein Auftrag, nach „grossen Worten“ zu suchen, ist jedem wahrhaft schöpferisch Tätigen willkommen. Für dieses poetische Programm, für seine Wortwahl, für den Ausdruck von Ideen und Gedanken, die niemand je zuvor geäussert hat, steht dem Autor ein Ehrenplatz in der Bibliothek der literarischen Gefühle zu.

Brahim Avdyli ist Mitglied des Kosovarischen Schriftstellerverbands (LSHK), Mitglied der Autorinnen und Autoren der Schweiz (AdS), Mitglied des Verbands der Albanischen Kunst- und Kulturschaffenden der Schweiz (SHKSHZ), Vorstandsmitglied des Verbands der Albanischen Kunst- und Kulturschaffenden in der Emigration  (LKSHM) und Mitglied einiger weiterer Organisationen. Nebst Übersetzungen seiner Werke ins Deutsche existieren solche in mehrere andere Sprachen, wie ins Englische, Italienische und Rumänische. Der Dichter Avdyli ist ein redlicher, unbescholtener Bürger Europas, der mit Hingabe schreibt und Bücher publiziert, die die Albaner einen. Die Publikation eines Werkes in einer Fremdsprache ist ein segensreiches Geschenk, das die Grenzen Kosovas hinter sich lässt und das Vaterland in internationalen Dimensionen bestärkt.

In seinem ausgezeichneten Gedicht "Der Torso meiner Seele" stellt der Autor die Frage: “Könnt Ihr denn mit den Menschen kommunizieren/ ich und die Zeit verkrüppeln Euch/ nur ich kenne Eure zerstückelten Glieder.” Und weiter: “Was für eine Sünde/ ich gebäre und ziehe Euch krüppelig auf/ um das ganze Leben/ den Schmerz des Ungesagten ... zu tragen/.../ so wie ich Euch sehe/ verletzt Ihr nur mich in der Seele/ warum hatte ich Euch keine Schönheit verschenkt.” Im Gedicht "Der Stern hat geblutet"  stellt der Dichter eine Verbindung mit der astrologischen Vorstellungswelt her und nimmt den Himmel zum Bild:”Auf dem runden Jahrhundertentisch/ wurde dem Vogel/ Gift vorbereitet!/ Ängstlich waren am Himmel die Wolken/ der Stern hat geblutet.”

Ähnlich die Zeilen ”Als die Beunruhigung des Meeres/ heftig gegen die Küsten der Zeit prallte/ säte jemand den Samen des Versagens/ Das Meer wog/ die Wellen des Zornes.” Es folgen weitere hervorragende Gedichte wie "Am Seeufer entlang“ - ein Spaziergang mit der Einsamkeit – oder “Wenn ich sprechen will …”, und natürlich komme ich auf deine Worte zu sprechen, Land mit der weißen Filzkappe: ”Wie sehr habe ich mich nach dem Pflug/ in den Furchen des Schmerzes gesehnt/ ich steige die Treppen des Blutes/ mit der Geschichte des roten Wortes - / die Ballade der verbrühenden Liebe.”

Dichter sprechen über Vergangenheit und schöne Zukunftsträume. So im Gedicht “Der mythische Spiegel”: “Der Mensch ist ein Spiegel/ in dem sich das Leben sieht/ Und das Leben ist ein Spiegel/ in dem sich die Welt sieht….” Optimismus und Hoffnung anstelle von Pessimismus. Es folgen die Gedichte über den Hunger, die Mutter, die blutende Welt und die erste Schlacht ohne einen grossen Sieg. Dann folgt ”Die zweite Schlacht” mit allen Naturgesetzen und der Dialektik der Gesetzmässigkeit. In der dritten Schlacht  heisst es:”Die Blume ähnelt der Blume/ der Tag dem Tag/ der Augenblick dem Augenblick”, während des Dichters Stimme im Gedicht von der Differenzierung laut ertönt:”Ihr Männer/ was bleibt noch übrig außer für die Freiheit zu sterben!”

Es sind Schreie aus der Unterwelt, der Albaner und Sisyphus, die Wortgeister, die Verzweiflung und die Verwünschung des Orakels der Jahrhunderte, mit den Vorhängen aus magischen Worten, der Inszenierung schmerzhafter Jahrhunderttragödien, mit dem Warnruf: “O Männer/ glaubet nie den Scheinorakeln / den höfischen Dichtern!”  Im “Monodrama der Einsamkeit” scheint es dem Dichter, dass kaum ein Streifen Hoffnung am Horizont zu sehen ist, “...es ist Herbst, ein Ende, ein Schmerz.../ Oh, welcher Todesgeruch liegt in der Luft/ und das ganze Alter wird ausgeschüttet in Herbstfarben.” „Wenn Du nicht wärst – Poesie, Alles würde glänzen, aus Schamlosigkeit“, betont der Autor und fährt fort:”Lauf ein bisschen schneller, mein Sohn/ denn es wird bald Mitternacht/ und es bleibt keine Zeit übrig für deinen Traum,/ flüchtig sprechen mich/ die Straßenlaternen an“. Ich will die deutschsprachigen Leserinnen und Leser  nicht weiter mit ästhetischen Interpretationen aufhalten. An ihnen ist es nun, das Buch, den Dichter und seine Poesie zu beurteilen, den fortan sind sie ihnen zugänglich.